Εφαρμογή λειτουργικών ασκήσεων ως προπονητικό μέσο μεγιστοποίησης της αθλητικής απόδοσης στο σύγχρονο ποδόσφαιρο.

Είναι όλες οι ασκήσεις λειτουργικές για όλους ή για όλες τις αθλητικές δραστηριότητες;

 

Εισαγωγή:

Ο προσδιορισμός της δύναμης, ως φυσική ικανότητα και θεμέλιο δομικό στοιχείο της φυσικής κατάστασης, εντοπίζεται και αξιολογείται σε τρεις βασικούς άξονες: Την απόλυτη δύναμη (μέγιστο υπερνικώμενο φορτίο), τη σχετική δύναμη (φυσική σχέση μέγιστου υπερνικώμενου φορτίου και του σωματικού βάρους) και τη λειτουργική δύναμη (σε πολλαπλά επίπεδα παραγόμενο ή απαιτούμενο ποσό δύναμης μιας αθλητικής δραστηριότητας). Η ικανότητα και η βελτίωση της λειτουργικής δύναμης αποτελεί τις τελευταίες δεκαετίες αναπόσπαστο κομμάτι στη σύγχρονη και εξειδικευμένη προπόνηση φυσικών ικανοτήτων (γενικής και ειδικής μορφής), αποτελώντας προϋπόθεση και αναγκαία συνθήκη υψηλής απόδοσης και επιδόσεων. Ένα σημαντικό ερώτημα που προκύπτει αναλύοντας τις βασικές αρχές της μεθόδου, εντοπίζεται στο αν αυτή αποτελεί προϊόν της σύγχρονης προπονητικής θεωρίας και πράξης ή πρέπει να αναζητηθούν τα θεμέλια της στο μακρινό παρελθόν.

Είναι δεδομένο ότι αυτή αποτελεί μια μορφή εκγύμνασης που έχει ρίζες στο μακρινό παρελθόν έστω και αν τότε δεν αποτελούσε στοχευμένη προπονητική πράξη. Το τρέξιμο μικρών παιδιών σε αγρούς (ασταθής επιφάνεια – στοιχειά ιδιοδεκτικότητας και δυναμικής ισορροπίας), το κόψιμο ξύλων, το κουβάλημα δομικών και άλλων υλικών (ενεργοποίηση πολλών μυϊκών ομάδων και αρθρώσεων, στροφικές κινήσεις, τρισδιάστατη κίνηση) αποτελούν μερικά απλά καθημερινά παραδείγματα εκείνης της εποχής, όπου σήμερα εντοπίζονται με κάποια διαφορετική προσέγγιση ως προπονητικά περιεχόμενα λειτουργικής προπόνησης.

 

Αρχές λειτουργικής προπόνησης

Πριν την όποια αναφορά σχετικά με την λειτουργικότητα ενός προπονητικού περιεχομένου, κρίνεται σκόπιμη η προσπάθεια προσέγγισης της έννοιας λειτουργική προπόνηση (θεωρητική και πρακτική προσέγγιση). Μέσω βιβλιογραφικών αναφορών και πρακτικών παραδειγμάτων, λειτουργικό μπορεί να προσδιοριστεί κάθε προπονητικό ερέθισμα όπου η εφαρμογή του έχει στόχο τη σταδιακή προσαρμογή και εν τέλει παραγωγή υψηλής απόδοσης του αθλητή – ατόμου σε αγωνιστικές κινήσεις (τεχνικού, τακτικού, δυναμικού χαρακτήρα) ή απλές καθημερνές δραστηριότητες. Ο σχεδιασμός και η εκτέλεση λειτουργικών ασκήσεων εστιάζεται στους κατωτέρω 4 βασικούς άξονες – αρχές προπονητικής, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι όλες οι υπόλοιπες αρχές της υπολείπονται ή παραλείπονται κατά την εφαρμογή της.

• Αρχή της εξειδίκευσης (Άθλημα – θέση κ.α)
• Αρχή της εξατομίκευσης (Χαρακτηριστικά του αθλητή ή του απλού ασκούμενου, ανάγκες, φυσικές ικανότητες κ.α )
• Αρχή της καλύτερης δυνατής ποιοτικής εκτέλεσης (Σωστή & ποιοτική εφαρμογή τεχνικής)
• Αρχή της αυξανόμενης επιβάρυνσης (Προοδευτικότητα)

Σκοπός της εφαρμογής λειτουργικών ασκήσεων.

Ο σκοπός της λειτουργικής προπόνησης δεν εντοπίζεται μόνο στην ανάπτυξη και εξέλιξη των φυσικών ικανοτήτων του ατόμου, αλλά εκτείνεται περαιτέρω στην πρόληψη, λειτουργική επανένταξη & αποκατάσταση τραυματισμών του μυοσκλετικού συστήματος. Στην προπονητική διαδικασία μέσα από σωστά και αρμονικά δομημένα προγράμματα λειτουργικών ερεθισμάτων (σωστή επιλογή ασκήσεων και κατάλληλων επιβαρύνσεων) δύναται να επέλθουν σημαντικές μεταβολές σε παραμέτρους της φυσικής κατάστασης όπως περιγράφονται παρακάτω:

Ταχύτητα: Ταχύτητα αντίδρασης, ικανότητα επιτάχυνσης, μέγιστη δρομική ταχύτητα

Ευκινησία: Εύρος κίνησης, δυναμική ισορροπία, συναρμογή, ταχυδύναμη.

Δύναμη: Μέγιστη δύναμη, ταχυδύναμη, αντοχή στη δύναμη, αντιδραστική δύναμη, στοιχεία ιδιοδεκτικότητας.

 

Προπονητικά περιεχόμενα λειτουργικής προπόνησης ποδοσφαίρου.

Ακόμα και σήμερα η επιλογή των ασκήσεων μια λειτουργικής προπονητικής μονάδας αποτελεί μια σημαντική προγραμματική διαδικασία. Πολλά ερωτήματα και προβληματισμοί εγείρονται για το αν οι επιλεγόμενες ασκήσεις εναρμονίζονται και ικανοποιούν πλήρως ανοικτές δεξιότητες ή γενικά απόλυτες ενέργειες του αθλήματος. Επί παραδείγματι, η εφαρμογή μιας γέφυρας στήριξης (απλής ή σύνθετης με πλειομετρικά χαρακτηριστικά) δεν αποτελεί μια ποδοσφαιρική κίνηση, όμως επιφέρει σημαντικές βελτιώσεις στην ικανότητα σταθεροποίησης του κορμού σε σταθερές ή μη συνθήκες. Αντίθετα η άρση των ισχίων και κάμψη των γονάτων σε ελβετική μπάλα, βελτιώνει την δύναμη των ισχιοκνημιαίων μυών των γλουτιαίων και των μυών της κάτω ράχης, προσομοιάζοντας κατά κάποιον τρόπο την κίνηση των κάτω άκρων στο τρέξιμο. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι οι όποιες βελτιώσεις (μετά την εφαρμογή της γέφυρας στήριξης) αφορούν εμμέσως κάποια στοιχεία απόδοσης (δυναμική ισορροπία κ.α) του ποδοσφαιριστή (ικανότητα στο να κερδίζει προσωπικές μονομαχίες σε μη σταθερές συνθήκες κ.α), αλλά και άμεσα στον τομέα της πρόληψης τραυματισμών. Συνεπώς θα μπορούσε να γίνει ένας άτυπος διαχωρισμός ανάμεσα στις θεωρητικά γενικές λειτουργικές ασκήσεις (εφαρμογή σε πολλές αθλητικές δραστηρίοτητες), σε βασικές που αφορούν το άθλημα (αποτελούν κομμάτια η πρόδρομα στοιχειά μιας ενέργειας) και σε αυτές που προσομοιάζουν ένα η παραπάνω χαρακτηρίστηκα μιας σύνθετης δραστηριότητας του ποδοσφαίρου (επί παραδείγματι το τρέξιμο, η μεταβίβαση της μπάλας υπό πίεση αντιπάλου κ.α).

Τα προπονητικά περιεχόμενα ενός λειτουργικού προγράμματος άσκησης (σε όποια από τις τρεις παραπάνω κατηγορίες αναφοράς) κρίνεται σκόπιμο να εναρμονίζονται και να ικανοποιούν ένα σύνολο ή μέρος των παρακάτω συνθηκών.

• Ενεργοποίηση περισσότερων μυϊκών ομάδων (επιλογή κυρίως πολυαρθρικών ασκήσεων).
• Ύπαρξη όλων των μορφών μυϊκής σύσπασης (Σύγκεντρη/ Έκκεντρη/Ισομετρική) κατά το στάδιο της εκτέλεσης.
• Στοιχεία ιδιοδεκτικότητας.
• Ικανότητα διατήρησης του κέντρου βάρους του σώματος πάνω από ορισμένη βάση στήριξης (σταθερή ή μη)(Ενεργοποίηση σταθεροποιητών μυών του κορμού).
• Βελτίωση της Μεσομυϊκης και Ενδομυϊκής Συναρμογής.
• Εισαγωγή ατομικών τεχνικών στοιχείων του αθλήματος ή της δραστηριότητας στο ασκησιολόγιο.
• Εφαρμογή στο ενεργό εύρος κίνησης

 

Με γνώμονα όλα τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η εφαρμογή ενός λειτουργικού προγράμματος άσκησης στο ποδόσφαιρο, με σκοπό την βελτίωση στοιχείων της δύναμης, δεν αποτελεί μια απλή εφαρμοστική διαδικασία η πιστή αντιγραφή ασκήσεων από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διαδικτύου η εντύπων γενικότερα. Αντιθέτως κρίνεται ως θεμέλια συνθήκη, να διέπεται από βασικές προπονητικές αρχές, προσαρμοσμένη στις ανάγκες και στις ικανότητες των αθλητών, στα χαρακτηριστικά του αθλήματος και στην ισορροπημένη επιλογή και κατανομή ασκήσεων (αποφυγή μυϊκών ανισορροπιών, τραυματισμών και συνδρόμων υπέρχησης). Επιπρόσθετα η τακτή αξιολόγηση των επίπεδων δύναμης (σε όλες τις μορφές της) των αθλητών, θα μπορούσε να οδηγήσει με τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια όλες τις επικείμενες επιλογές ασκήσεων, σύνθεση προπονητικών μονάδων και ποιοτικής ανατροφοδότησης απόδοσης. Εν κατακλείδι, ότι μπορεί να χαρακτηρίζεται λειτουργικό για έναν ποδοσφαιριστή, πιθανό να μην είναι για κάποιον αθλητή της κολύμβησης ή ακόμα και για κάποιον άλλο ποδοσφαιριστή με διαφορετικά χαρακτηρίστηκα και ανάγκες (προπονητικό επίπεδο, ηλικία, φυσική κατάσταση κ.α). Δεν μπορεί και δεν είναι πρακτικά εφικτό να είναι όλα τα προπονητικά περιεχόμενα λειτουργικών ασκήσεων, λειτουργικά και αποδοτικά για όλους. Σε επόμενη αρθρογραφία θα αναφερθούν παραδείγματα προπονητικών περιεχομένων λειτουργικής προπόνησης, ιδανικά στοιχεία επιβάρυνσης και μια θεωρητική προσέγγιση για το σημείο της προπονητικής μονάδας το οποίο εντάσσονται.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Holm, Inger, Fosdahl Merete Aarsland, Friis Astrid Risberg May Arna Myklebust Grethe, Steen Harald (2004). Effect of Neuromuscular Training on Proprioception, Balance, Muscle Strength, and Lower Limb Function in Female Team Handball Players.Clinical Journal of Sport Medicine: – Volume 14 – Issue 2 – pp 88-94.
2. Morrissey MC, Harman EA, Johnson MJ (1995). Resistance training modes: specificity and effectiveness. Medicine and Science in Sports and Exercise 27(5):648-660.
3. Myer GD, Kushner AM, Brent JL, Schoenfeld BJ, Hugentobler J, Lloyd RS, Vermeil A, Chu DA, Harbin J, McGill SM. (2014). The back squat: A proposed assessment of functional deficits and technical factors that limit performance. Strength Cond J. Dec 1;36(6):4-27.
4. Okada, Tomoko; Huxel, Kellie C; Nesser, Thomas W. (2011). Relationship Between Core Stability, Functional Movement, and Performance. Journal of Strength & Conditioning Research Volume 25 – Issue 1 – pp 252-261.
5. Mark V. Paterno PT, MS, SCS, ATCGreg D. Myer MS, CSCS2 Kevin R. Ford, MS3 Timothy E. Hewett, PhD (2004). Neuromuscular Training Improves Single-Limb Stability in Young Female Athletes. Journal of Orthopaedic & Sports Physical TherapyVolume 34, Issue 6.
6. Santana Juan Carlos. Functional Training, Human Kinetics, 2016.
7. Σκόλιας Γεώργιος Προπόνηση ισορροπίας και ιδιοδεκτικότητας. Αθλότυπο, 2004
8. Susan L. Rozzi, PhD, ATC1 Scott M. Lephart, PhD, ATC2 Rob Sterner, MS, ATC3 Lori Kuligowski, MS, ATC4 ,(1999). Balance Training for Persons With Functionally Unstable Ankles. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, Volume: 29 Issue: 8 Pages: 478-486
9. Warren M1, Smith CA, Chimera NJ. (2014) Association of Functional Movement Screen™ With Injuries in Division I Athletes. J Sport Rehabil. Sep 8.